خداشناسی

سرآغاز دین معرفت او است،و کمال معرفتش تصدیق ذات او،و کمال تصدیق ‏ذاتش توحید و شهادت بر یگانگى او است

و کمال توحید و شهادت بر یگانگیش اخلاص‏است،و کمال اخلاصش آن است که وى را از صفات ممکنات پیراسته دارند،

چه اینکه‏ هر صفتى گواهى مى‏دهد که غیر از صفت موصوف است و هر موصوفى شهادت مى‏دهد که‏غیر از صفت است، آنکس که خداى را(به صفات ممکنات)توصیف کند وى را به چیزى‏مقرون دانسته

و آن کس که وى را مقرون به چیزى قرار دهد،تعدد در ذات او قائل شده،و هر کس تعدد در ذات او قائل شود،اجزائى براى او تصور کرده،و هر کس اجزائى براى‏ او قائل شود وى را نشناخته است.

و کسى که او را نشناسد،به سوى او اشاره مى‏کند،و هر کس به سویش اشاره کند،برایش حدى تعیین کرده،و آن که او را محدود بداند،وى را به شمارش آورده،

و آن کس‏که بگوید خدا در کجا است؟ وى را در ضمن چیزى تصور کرده،و هر کس بپرسد بر روى‏چه قرار دارد؟ جائى را از او خالى دانسته همواره بوده است و از چیزى به وجود نیامده،

و وجودى است که سابقه عدم براى او نیست،با همه چیز هست اما نه اینکه قرین آن باشد،و مغایر با همه چیز است، اما نه اینکه از آن بیگانه و جدا باشد

انجام دهنده است،اما نه به آن معنى که حرکات و ابزارى داشته باشد،بینا است‏حتى در آن زمانى که موجودقابل رؤیتى وجود نداشت،تنها است زیرا کسى وجود نداشته تا به او انس گیرد،و از فقدانش‏ترسان و ناراحت‏شود. 

بنام آنکه علی(ع) را به جهانیان عطا فرمود

سپاس خداوندى را، که بى آن که دیده شود شناخته شده، و بى آنکه اندیشه ‏اى به کار گیرد آفریننده است
خدایى که همیشه بوده و تا ابد خواهد بود، آنجا که نه از آسمان داراى برج‏هاى زیبا خبرى بود، و نه از پرده‏ هاى فرو افتاده اثرى به چشم مى ‏خورد، نه شبى تاریک و نه دریایى آرام، نه کوهى با راه‏ هاى گشوده، نه درّه‏ اى پر پیچ و خم، نه زمین گسترده، و نه آفریده‏ هاى پراکنده وجود داشت.
خدا پدید آورنده پدیده ‏ها و وارث همگان است، خداى آنان و روزى دهنده ایشان است، آفتاب و ماه به رضایت او مى ‏گردند که هر تازه‏ اى را کهنه، و هر دورى را نزدیک مى ‏گردانند،
خدا، روزى مخلوقات را تقسیم کرد، و کردار و رفتارشان را بر شمرد، از نفس‏ها که مى‏ زنند، و نگاه‏ هاى دزدیده که دارند، و رازهایى که در سینه‏ ها پنهان کردند. و جایگاه پدیده‏ ها را در شکم مادران و پشت پدران تا روز تولد و سر آمد زندگى و مرگ، همه را مى ‏داند.
اوست خدایى که با همه وسعتى که رحمتش دارد، کیفرش بر دشمنان سخت است و با سختگیرى که دارد، رحمتش همه دوستان را فرا گرفته است، هر کس که با او به مبارزه بر خیزد بر او غلبه مى ‏کند، و هر کس دشمنى ورزد هلاکش مى ‏سازد، هر کس با او کینه و دشمنى ورزد تیره روزش کند، و بر دشمنانش پیروز است،
هر کس به او توکّل نماید او را کفایت کند، و هر کس از او بخواهد، مى ‏پردازد، و هر کس براى خدا به محتاجان قرض دهد وامش را بپردازد، و هر که او را سپاس گوید، پاداش نیکو دهد.

بندگان خدا ،خود را بسنجید قبل از آن که مورد سنجش قرار گیرید، پیش از آن که حسابتان را برسند حساب خود را برسید، و پیش از آن که راه گلو گرفته شود نفس راحت بکشید، و پیش از آن که با زور شما را به اطاعت وادارند، فرمانبردار باشید. بدانید همانا آن کس که خود را یارى نکند و پند دهنده و هشدار دهنده خویش نباشد، دیگرى هشدار دهنده و پند دهنده او نخواهد بود.

خطبه 90